Jak mikrobiom skóry wpływa na rozwój chorób dermatologicznych? Bariera naskórkowa - AZS

Równowaga mikrobiologiczna skóry to zagadnienie, które ma ogromne znaczenie w dziedzinie dermatologii. Mikrobiom skóry, czyli zespół mikroorganizmów zasiedlających nasz naskórek, odgrywa istotną rolę nie tylko w utrzymaniu zdrowej skóry, ale również w patogenezie wielu chorób dermatologicznych. Jedną z nich jest atopowe zapalenie skóry (AZS), które dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Utrzymanie prawidłowej mikroflory wpływa na funkcjonowanie bariery naskórkowej, a co za tym idzie – profilaktykę wielu dermatoz. W jaki sposób? Sprawdź!

Mikrobiom skóry – co to jest i jaką pełni funkcję?

Skóra człowieka stanowi nie tylko barierę fizyczną. Jest także siedliskiem dla zróżnicowanych gatunków bakterii, grzybów i wirusów, które współistnieją z gospodarzem w relacji symbiotycznej. Mikrobiom skóry pełni funkcję ochronną – bierze udział w regulacji odpowiedzi immunologicznej, przeciwdziała kolonizacji patogenów oraz uczestniczy w regeneracji bariery naskórkowej.

Zaburzenia w składzie mikrobioty skóry, czyli tzw. dysbioza, mogą prowadzić do reakcji zapalnych i rozwoju zmian chorobowych.

Zdrowa mikroflora skóry charakteryzuje się dużą różnorodnością gatunkową, a dominującymi mikroorganizmami są bakterie z rodzaju Staphylococcus epidermidis, Cutibacterium acnes i Corynebacterium. Każda zmiana w równowadze mikrobiologicznej może prowadzić do patologicznych zmian, które obserwuje się w schorzeniach o przewlekłym charakterze, takich jak m.in. AZS, łuszczyca czy trądzik.

Dysbioza mikrobiomu – jak wpływa na rozwój AZS?

W kontekście atopowego zapalenia skóry, mikrobiom skóry odgrywa kluczową rolę. U pacjentów z AZS obserwuje się obniżoną różnorodność mikrobiologiczną, a także zwiększoną kolonizację przez gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus). Bakteria wykazuje się silnymi właściwościami prozapalnymi. Efekt? Przyczynia się tym samym do nasilenia objawów chorobowych poprzez stymulację cytokin zapalnych i degradację białek strukturalnych naskórka.

Dysbioza prowadzi również do osłabienia naturalnej odporności skóry, co zwiększa jej podatność na zakażenia, podrażnienia i rozwój przewlekłych zmian zapalnych. To zjawisko wyjaśnia, dlaczego pacjenci z AZS często doświadczają zaostrzeń choroby po kontakcie z czynnikami środowiskowymi, alergenami lub infekcjami bakteryjnymi.

Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) w patogenezie AZS

Jednym z najczęściej izolowanych patogenów u pacjentów z AZS jest Staphylococcus aureus, czyli gronkowiec złocisty. Bakteria nie tylko kolonizuje zmienioną chorobowo skórę, ale również wydziela toksyny superantygenowe, które aktywują limfocyty T niezależnie od prezentacji antygenu. Efektem jest odpowiedź zapalna, która przyczynia się do nasilenia zmian skórnych.

Gronkowiec złocisty przyczynia się również do osłabienia produkcji naturalnych peptydów przeciwdrobnoustrojowych oraz wpływa na obniżenie pH skóry, co destabilizuje mikrobiom. Leczenie AZS w takich przypadkach wymaga kompleksowego podejścia – zarówno do odbudowy mikrobiomu, jak i naprawy bariery naskórkowej.

Bariera naskórkowa – fundament zdrowej skóry

Bariera naskórkowa, składająca się z warstwy rogowej oraz lipidów międzykomórkowych, pełni kluczową funkcję w ochronie przed czynnikami zewnętrznymi. Jej integralność w dużej mierze zależy od odpowiedniego nawodnienia skóry, odporności na patogeny, jak również prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. W przypadku AZS bariera ta ulega uszkodzeniu na skutek m.in. niedoboru ceramidów, nadmiernej utraty wody oraz obecności enzymów rozkładających białka naskórka.

Uszkodzona bariera sprzyja penetracji alergenów, drażniących substancji chemicznych oraz kolonizacji przez szkodliwe bakterie. Prowadzi to do powstania błędnego koła – stan zapalny osłabia barierę, co z kolei pogłębia objawy choroby.

Sprawdź również: https://tarkiewicz.pl/porady/znamiona-melanocytarne-okolowodne-kiedy-dermatoskopowac-i-jak-czesto-kontrolowac/

Skład mikrobiomu skóry – jakie czynniki na niego wpływają?

Na mikrobiom skóry wpływają liczne czynniki – zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne. Wiek, genetyka, dieta, poziom stresu, stosowanie kosmetyków i leków (np. antybiotyków, kortykosteroidów) oraz czynniki środowiskowe mogą prowadzić do trwałych zmian w składzie mikroflory skóry.

W przypadku niemowląt i dzieci skład mikrobiomu kształtuje się w pierwszych latach życia i zależy między innymi od sposobu porodu (naturalny vs cesarskie cięcie), karmienia (piersią lub mlekiem modyfikowanym) oraz warunków higienicznych. To właśnie we wczesnym okresie życia mogą zostać zaprogramowane mechanizmy odpornościowe, które później decydują o rozwoju chorób takich jak AZS.

Warto również podkreślić, że przewlekły stres emocjonalny ma istotny wpływ zarówno na funkcjonowanie bariery naskórkowej, jak i na skład mikrobiomu skóry oraz jelit. W odpowiedzi na długotrwały stres dochodzi do wzrostu poziomu kortyzolu, który osłabia odporność, zwiększa podatność na infekcje i zaburza regenerację naskórka. U osób cierpiących na AZS często obserwuje się nasilenie objawów w okresach zwiększonego napięcia nerwowego.

Odbudowa mikrobiomu skóry – odpowiednie nawilżanie podstawą codziennej jej pielęgnacji

Prawidłowa pielęgnacja skóry odgrywa kluczową rolę w odbudowie mikrobiomu i regeneracji bariery naskórkowej. Stosowanie emolientów bogatych w ceramidy, kwasy tłuszczowe i substancje humektantowe, jak gliceryna czy mocznik, przyczynia się do odbudowy warstwy lipidowej skóry i zmniejszenia przeznaskórkowej utraty wody.

Unikanie drażniących detergentów, częste stosowanie kremów nawilżających i ograniczenie ekspozycji na czynniki drażniące (np. twardą wodę, niską wilgotność, alergeny) wspomaga naturalne mechanizmy obronne skóry. Warto pamiętać o tym, że każda ingerencja w mikrobiom – również poprzez nadmierną higienę – może prowadzić do pogorszenia stanu skóry atopowej.

Diagnostyka AZS – rola dermatologa

W przypadku podejrzenia AZS kluczowa jest odpowiednia diagnostyka kliniczna. Objawy, takie jak np. przewlekły świąd, suchość skóry, charakterystyczne lokalizacje zmian oraz historia rodzinna atopii, pozwalają na prawidłowe rozpoznanie. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie dodatkowych badań w celu wykluczenia innych dermatoz lub infekcji wtórnych.

Wdrożenie leczenia powinno być prowadzone przez lekarza.

Umów się na wizytę

Warto skonsultować się z dermatologiem specjalistą od AZS, który opracuje indywidualny plan terapii obejmujący zarówno leczenie farmakologiczne, jak i działania pielęgnacyjne i zalecenia dietetyczne.

Leczenie AZS – edukacja pacjenta i zapobieganie nawrotom

Skuteczne leczenie AZS wymaga ścisłej współpracy z pacjentem oraz edukacji w zakresie codziennej pielęgnacji, unikania czynników drażniących i przestrzegania zaleceń lekarskich. Profilaktyka nawrotów obejmuje stosowanie emolientów, unikanie alergenów kontaktowych i wziewnych oraz wspomaganie mikrobiomu skóry przez odpowiednie preparaty.

W kontekście holistycznego podejścia do leczenia, coraz większe znaczenie przypisuje się także technikom relaksacyjnym, terapiom behawioralnym i wsparciu psychologicznemu. Zmniejszenie stresu może wpływać nie tylko na poprawę ogólnego samopoczucia, ale również na stabilizację mikrobiomu i zmniejszenie nasilenia objawów AZS.

Probiotyki i prebiotyki w terapii AZS

Celem stosowania probiotyków i prebiotyków w leczeniu AZS jest przywrócenie równowagi mikrobiologicznej skóry i wsparcie jej funkcji barierowej. Probiotyki mogą działać zarówno miejscowo – w postaci dermokosmetyków, jak i ogólnoustrojowo – poprzez suplementację doustną stosowaną pod czujnym okiem specjalisty.

Niektóre szczepy, takie jak Lactobacillus rhamnosus GG, wykazują korzystny wpływ na redukcję objawów AZS, szczególnie u dzieci. Prebiotyki natomiast stanowią pożywkę dla korzystnych bakterii, wspomagając ich namnażanie, co stanowi konkurencję dla patogenów.